NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BỆNH BỤI PHỔI NGHỀ NGHIỆP HIỆN NAY

Bệnh bụi phổi nghề nghiệp là gì?

Bệnh bụi phổi là thuật ngữ chung chỉ một nhóm bệnh phổi kẽ do hít phải một số loại bụi (bụi tro, bụi mịn, hạt kim loại,...), phổi của chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn các hạt bụi này, lâu dần tích tụ nhiều trong phổi dẫn đến viêm và xơ hóa nhu mô phổi. Các loại bụi này chỉ được tìm thấy tại nơi làm việc đặc thù nên được gọi là bệnh bụi phổi nghề nghiệp.

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh bụi phổi nghề nghiệp gồm có:

• Người làm trong mỏ khai thác than, quặng kim loại (nhôm, sắt, đồng,...)
• Người làm nghề khai thác đá, cắt mài, nghiền đá
• Nghiện thuốc lá
• Sản xuất, chế biến thủy tinh, gạch chịu lửa, đồ gốm
• Sản xuất vải vóc, dệt may, khai thác bông
• Người tiếp xúc nhiều với amiăng và hóa chất độc hại
• Người sinh sống trong môi trường ô nhiễm khói bụi nặng nề

Người làm việc trong môi trường khói bụi có nguy cơ cao mắc bệnh bụi phổi

Bệnh bụi phổi nghề nghiệp là bệnh mãn tính không để điều trị hồi phục hoàn toàn, các phương pháp điều trị chủ yếu làm chậm quá trình xơ hóa và cải thiện triệu chứng cho người bệnh. Các cách điều trị phổ biến hiện nay là dùng thuốc (kháng sinh, giãn phế quản, long đờm, giảm ho,...), bổ sung oxy và phục hồi chức năng phổi, một vài trường hợp nặng có thể cần ghép phổi.

Triệu chứng ở người mắc bệnh bụi phổi nghề nghiệp

Các triệu chứng tùy thuộc vào loại bụi phổi và mức độ nghiêm trọng của bệnh, thời gian phát triển của bệnh bụi phổi khá lâu, vì thế các triệu chứng cũng xuất hiện từ nhẹ đến nặng. Một số triệu chứng của bệnh bụi phổi hay gặp là:

• Ho nhiều, ho có đờm
• Đau tức ngực, khó thở
• Hụt hơi
• Mệt mỏi, uể oải
• Thi thoảng có sốt

Các dấu hiệu này rất dễ bị người bệnh bỏ qua và bị nhầm lẫn với các bệnh phổi thông thường khác. Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan với bất kỳ dấu hiệu nào của cơ thể dù là nhỏ nhất và cần có thói quen đi kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng năm.

Các phương pháp chẩn đoán bụi phổi nghề nghiệp

• Chụp x quang kỹ thuật số (DR): kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này được sử dụng rất nhiều trong tầm soát, đánh giá bệnh lý của phổi với ưu điểm là đơn giản, nhanh chóng, chi phí rẻ nhưng đem lại hiệu quả chẩn đoán rất tốt. Trong bệnh cảnh bụi phổi, chụp x quang ở thì “hít sâu-nín thở” nhằm tìm các nốt, đám mờ và khối ở nhu mô phổi. Tuy nhiên, hình ảnh chụp x quang chỉ thể hiện được các nốt tổn thương có kích thước từ 5mm trở nên, còn các nốt tổn thương nằm sâu hoặc ở vị trí khó quan sát rất dễ bị bỏ sót.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): chụp CT cũng sử dụng tia X để tạo tín hiệu hình ảnh giống như chụp X-quang nhưng ứng dụng thêm kỹ thuật máy tính để tái tạo hình ảnh trên nhiều mặt phẳng khác nhau. Hình ảnh chụp CT có thể quan sát được các nốt tổn thương nhỏ hơn 5mm và đánh giá được toàn bộ vùng nhu mô phổi, xương sườn, xương ức, trung thất, mạch máu. Hiện nay, kỹ thuật chụp CT phổi liều thấp đang được sử dụng rất nhiều giúp tầm soát các tổn thương vùng lồng ngực cực kỳ hiệu quả, đồng thời làm giảm liều chiếu xạ cho bệnh nhân.

Hình ảnh chụp CT ở một BN mắc bệnh bụi phổi

• Đo chức năng hô hấp: người bệnh sẽ hút thổi theo hiệu lệnh của kỹ thuật viên vào một ống thổi dẫn đến máy đo để xác định chính xác lưu lượng không khí mà người bệnh có thể hít vào và thở ra. Bác sĩ sẽ dựa vào kết quả đo được để chẩn đoán chức năng phổi của người bệnh có hoạt động bình thường hay không. Kỹ thuật này đòi hỏi sự phối hợp tốt giữa kỹ thuật viên hướng dẫn và người bệnh để đạt được kết quả đo chuẩn xác nhất nên khó áp dụng với trẻ nhỏ hoặc những người già yếu, người mất khả năng kiểm soát hành vi.

Cách phòng tránh bệnh bụi phổi nghề nghiệp

Do bệnh bụi phổi không thể điều trị hồi phục hoàn toàn nên phòng ngừa là biện pháp tốt nhất để tránh mắc phải bệnh lý này, các cách phòng ngừa bệnh bụi phổi phổ biến hiện nay là:

• Đeo mặt nạ hoặc khẩu trang
• Sử dụng máy móc thay con người tại các vị trí độc hại, nguy hiểm
• Xây dựng quy trình sản xuất khép kín tránh phát tán bụi ra bên ngoài môi trường
• Rửa tay, vệ sinh cơ thể sạch sẽ sau khi làm việc và trước khi ăn uống
• Thay thế bằng các vật liệu ít hoặc không chứa silic
• Không hút thuốc
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng năm để tầm soát các bệnh lý của phổi, nên đi kiểm tra khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường, đặc biệt là đối tượng có yếu tố nguy cơ cao

Kiểm tra sức khỏe định kỳ là biện pháp phòng ngừa tốt nhất bệnh bụi phổi